نحوه استفاده از غلائم ایمنی: علامت گذاری درست و خوب در محل کار، باعث هشدار خطرات احتمالی میشود و روی رفتار کارگران تاثیر می گذارد. علایم هشدار دهنده به فرد یادآور میشود که ضمن رعایت مقررات کلی در هنگام فعالیت به نکات ایمنی خاصی توجه کند و اطلاعات اضطراری را در اختیار داشته باشد.
اگر استاندارد خاصی برای اندازه و ابعاد علایم بکار نرود بایستی به ازای هر یک متر فاصله ی مشاهده کننده علایم 15 میلی متر و حروف 5 میلی متر در نظر گرفته شود. برای مثال اگر محل کار کارگر 10 متر با محل تابلو هشدار ایمنی فاصله دارد بایستی ابعاد علامت حداقل 150 میلی متر و ارتفاع حروف حداقل 50 میلی متر در نظر گرفته شود.
کلمه HSE مخفف شده عبارت Health, Safety and Environment است که معنی آن سلامت، ایمنی و محیط زیست است. سازمانها و ارگانهای مختلف در جهت حفاظت از محیط زیست و بهکارگیری اصول و قوانین ایمنی در هنگام کار، اصول و سیستمهای مدیریتی مشخصی در زمینه فعالیت خود تعیین نمودهاند که این سیستم مدیریت را HSE مینامند.
عدم توجه به این سیستم مدیریتی، هزینه سنگینی را به شرکتها تحمیل نموده و لذا پیشگیری از حوادث، کاری منطقی خواهد بود. مهمترین و اصلیترین کاربرد hse، تأمین امنیت تجهیزات، تأسیسات و کارکنان شرکت میباشد.
در اروپا در سالهای 1860 و امریکا در سال 1908 با فشارهای کارگران و فشارهای اجتماعی، اولین قوانین ساده حمایتی برای کارگران را در رابطه با محیط کار و حوادث ناشی از کار تدوین و انجمن دلفوس در فرانسه در سال 1867 تشکیل گردید و بر اساس قانون این انجمن ، صاحب کارخانه علاوه بر پرداخت مزد ، وظیفه داشت به شرایط جسمی و روحی کارگران نیز توجه نماید. در آلمان نیز حمایت عمومی از کارگران در مقابل حوادث و بیماریهای ناشی از کار با تدوین قوانین در سال 1869 تأمین شد .
کشور ایران از نخستین سال تأسیس سازمان بینالمللی کار، یعنی از سال 1919 عضو آن سازمان گردید و در سال 1945 برای نخستین بار هیئت نمایندگی کاملی از جانب ایران در کنفرانس بینالمللی کار، شرکت و با تأسیس وزارت کار، روابط بین سازمان و ایران فعالتر گردید. در ایران پس از جمعبندی کارهای گذشته و مطالعات تطبیقی اسناد و مدارک فنی و منابع خارجی، در سال 1987 تصمیم گرفته شد که تعیین چهارچوب، اولویتهای شیوه تدوین و دامنه شمول و کاربرد مجموعه مقررات ساختمانی به کمیته فنی متشکل از صاحبنظران و متخصصان ایرانی از رشتههای مختلف مرتبط با امر ساختمان واگذار و علاوه بر آن کمیته اجرایی متشکل از نمایندگان دستگاهها و مراکز علمی و تحقیقاتی مرتبط با امور تدوین و اجرای استانداردها، آئیننامهها و توصیهنامهها جهت انجام هماهنگیهای اجرایی، تشکیل و فهرست مباحث تهیه و در سال 1993 قوانینی در قالب مبحث دوازدهم با عنوان ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا منتشر و لازمالاجرا گردد . همچنین آییننامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی مشتمل بر 9 فصل و 324 ماده، به استناد مواد 85 و 86 قانون کار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 1381/2/17 شورای عالی حفاظت فنی مورد بررسی نهایی و تائید قرار گرفت و در تاریخ 1381/6/9 به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسید.
با بررسیهای صورت گرفته در گفتگو با مدیران و پیمانکاران مشخص میشود که آنها چندان رقبتی به موضوعات ایمنی، بهداشت و محیط زیست در کار خود نشان نمیدهند. همچنین دستگاههای اجرایی نیز در این راستا نظارت کاملی ندارند؛ چنانچه در ارزیابی فنی بسیاری از پیمانکاران موارد HSE اصلاً لحاظ نشده است.
در مقایسه با سایر صنعتها و شاخههای دیگر در صنعت ساختمان، مشاهده میشود که کم مهارتترین افراد به لحاظ شاخصهای آموزشی ( سطح تحصیلات و گذراندن دورههای مختلف ) در پایینترین سطح ممکن قرار دارند ، که معمولاً نیازمند آموزشهای تخصصی خاص برای کار با ماشینآلات تخصصی میباشند. پایین بودن سطح آگاهی افراد در این حوزه کاری باعث ایجاد رفتارهای بسیار پرخطر میشود.
صنعت ساختوساز از نظر بهکارگیری پیمانکاران جزئی که زیرمجموعه پیمانکار اصلی میباشند و وجود اشخاص حقیقی که بهصورت خویشفرما در کارگاه فعالیت میکنند باعث تمایز از دیگر صنایع میشوند؛ از سوی دیگر بسیاری از پیمانکاران از قراردادهای دستنویس شده با افراد یا پیمانکاران دیگر که بخشی از کار مربوطه به آنها واگذار میشود استفاده مینمایند ، که عموماً کوچکترین مسائل ایمنی نیز در آنها لحاظ نمیشود .
پایین بودن سطح فرهنگی کارگران بهخصوص در کارگاههای ساختمانی سبب میشود تا موارد ناهنجاری فرهنگی نظیر استعمال مواد مخدر و سایر موارد ممنوعه در محیط کار در سطح نسبتاً بالایی رواج داشته باشد. نتیجه این موارد ،کاهش سطح هوشیاری و به دنبال آن بروز حوادث کاری است. در کارخانهها و سایر صنایع از طرفی به دلیل آموزشهای لازم و از سوی دیگر با توجه به ابزارهای کنترلی مناسب که در اختیار مدیریت قرار دارد، احتمال وقوع چنین شرایطی بسیار کمتر از کارگاههای عمرانی میباشد.
نوع و وضعیت خاص کارگاههای عمرانی در مقایسه با سایر فرایندهای صنعتی، خود عامل بروز بسیاری از مخاطرات و مسائل ایمنی است. در کارخانهها، کارها بهصورت دائمی و تکراری در خطوط تولید انجام میشود. این وضعیت تکراری به مدیریت فرصت میدهد تا در بهبود وضعیت ارتقای ایمنی تلاش کند؛ درحالیکه فعالیتهای انجامشده در کارهای عمرانی بهصورت تکراری نبوده که این موضوع در ساختار کلی تجهیز کارگاهها (وسایل و نیروی انسانی موجود ) نیز به خوبی دیده میشود که به دلیل موقتی بودن در پایان پروژه بسیاری از نکات و موارد نادیده گرفته میشود.
در تجهیز کارگاه باید تمامی انواع وسایل و نیروی انسانی موردنیاز برای حفاظت از افراد محل کارگاه، تجهیزات و ماشینآلات در مقابل عوامل اقلیمی، حریق ، جانوران و غیره فراهم شده باشد. در این راستا باید تسهیلات موردنیاز برای سکونت، تهیه مواد غذایی، آب آشامیدنی سالم، وسایل بهداشتی و سایر سرویسهای لازم فراهم شود. در همین راستا کلیه کارگاههای موجود و کارگاههایی که در آینده ایجاد میشوند میبایست به مقررات عمومی مربوط به حفاظت و بهداشت کار که شامل موارد ذیل میباشد عمل نمایند :
نیازهای اولیه کارکنان یعنی خوراک ، مسکن و بهداشت باید در محل کارگاه به بهترین نحو برآورده شود. کیفیت و کمیت خوراک در کارگاه، محل مناسب غذاخوری و زمان کافی و منظم برای صرف غذا از اهمیت ویژهای برخوردار است. محل سکونت کارکنان، باید در محیط مناسبی که حتیالمقدور مصون از تغییرات جوی، باد، باران، سرما و گرما بوده انتخاب و اوقات فراغت کارکنان باید به نحوی مناسب پر شود. کلیه کارگاهها باید آب آشامیدنی سالم به مقدار کافی در دسترس داشته باشند؛ همچنین باید به تعداد کافی دستشویی، توالت و دوش، مطابق اصول بهداشتی برای کارکنان مهیا باشد.
به ازای هر ۲۵ تا ۱۰۰ نفر میبایست حداقل یک توالت و از ۱۰۰ نفر به بالا به ازای هر ۳۵ نفر اضافی یک توالت در نظر گرفته شود. شستشو و گندزدایی محیط کار و استراحت کارکنان متناسب با شرایط موجود الزامی میباشد.
بهکارگیری صحیح ابزار و ماشینآلات، میتواند عامل مهمی در پیشگیری از وقوع حوادث باشد، لذا باید همواره ماشینها و وسایل نقلیه مربوط به کار توسط افراد آموزشدیده ماهر هدایت و نحوه کار آنها دائماً تحت نظر باشد. هنگام استفاده از جرثقیلها و وسایل مشابه، باید از علائم استاندارد استفاده شود؛ ازاینرو ضروری است تمام افرادی که با اینگونه وسایل کار میکنند قبلاً آموزشهای لازم را برای آشنایی و به کار بردن علائم مذکور دیده باشند. اتاق فرمان جرثقیلها باید طوری ساخته و استقرار یافته باشد که راننده همواره دید لازم را برای انجام عملیات داشته باشد. همچنین هدایت ، انتخاب سیم بکسل و زنجیر ، بستن بار به طریق صحیح، محکم کردن و ثابت نمودن بار به حالت تعادل، همراهی کردن بار تا محل تخلیه، باز کردن وسایل بارگیری از بار، بر عهده فرد یا افراد متخصص (ریگر) باشد که دوره آموزشی مخصوص را گذرانده و گواهینامه مربوطه را دریافت کرده باشد . در خصوص استفاده از بالابرها، بلند کردن بار بیش از ظرفیت مجاز ممنوع میباشد، همچنین رانندگان بالابرها نباید هنگام داشتن بار، دستگاه را ترک نمایند. ماشینها و ابزارها باید مرتباً بازرسی و توسط افراد ذیصلاح تعمیر و نگهداری شوند.
کلیه وسایل و ادوات برقی پیمانکاران قبل از ورود به کارگاه میبایست مورد بازدید امور ایمنی کارگاه قرار گیرند و از نظر مشخصات زیر بررسی گردند:
ایمنی ماشین آلات ساختمانی یکی از موارد مهم hse در پروژه های ساختمانی است. دستگاههای جابجا کننده و ماشینآلات سنگین کارگاهی شامل بولدوزرها، لودرها، گریدرها، غلتکها، دامپتراکها، جرثقیلها، جمبو دریلها، تراک میکسرها و غیره ، علاوه بر اینکه مشمول کلیه مقررات ایمنی ذکر شده میباشند، مقررات مشروح در زیر نیز باید در مورد آنها به اجرا گذاشته شود:
تعریف: داربست تکیهگاهی است موقتی که هنگام اجرای عملیات ساختمانی در ارتفاع، برای نگهداری و حفظ کارگران، مصالح ساختمانی و ابزار کار استفاده میشود. داربستها بسته به نوع استقرار بهصورت ساده، معلق، پیشآمده، قابلنوسان، مستقل، برجی و غیره به کار میروند.
ایمنی در برپا کردن داربست :
داربست باید با اصول صحیح طراحی شود، بهنحویکه اجزا و تکیهگاههای آن ظرفیت پذیرش ۴ برابر بار یا فشار موردنظر را داشته باشند. نصب، تغییر، تعمیر و یا پیاده نمودن اجزای داربست باید توسط داربست بند ماهر انجام پذیرفته و قبل از بهرهبرداری، توسط شخص ذیصلاح مورد بازرسی و کنترل قرار گیرد. سکوهای کار، راههای عبور و پلکان داربست، باید دارای ابعادی باشند که افراد را از خطر سقوط مصون دارند. سکوهای کار باید مجهز به نرده و تور حفاظتی مقاوم با حداقل ارتفاع یک متر باشند. تختههای جایگاه باید طوری قرار گیرند که ابزار و مصالح از لابهلای آن به پایین سقوط نکنند. وقتی فاصله جایگاه داربست از زمین بیش از یک و نیم متر باشد، باید برای رسیدن به جایگاه، نردبان یا معبر مطمئنی تعبیه گردد. پایههای داربست نباید مستقیماً روی زمین گذاشته شوند، بلکه باید روی شالوده مناسبی که قابلیت توزیع بار وارده را دارا باشد، قرار گیرند. پایههای داربستها باید بر کف محکم و قابلاطمینانی متکی بوده و بهطور مطمئنی مهار شوند تا مانع نوسان و جابجایی آن گردند. همچنین داربستها باید به قسمتهایی از ساختمان که ثابت و مقاوم هستند متکی باشند. داربستهای بلند متحرک باید در جاهای مسطح استقرار یافته و چرخهای آنها بهوسیله ضامن تثبیت شوند. درصورتیکه قرار است از وسایل موتوری یا هر وسیله دیگری به داربست، بارهای افقی وارد نماید، باید بار وارده در محاسبات منظور شوند، در کلیه داربستها باید وسایلی تعبیه شود که از نوسان یا لرزش داربست در موقع کار کردن کارگران جلوگیری کند. داربستها باید حداقل در هر ۱۰ متر ارتفاع، بهوسیله مهاری به ساختمان محکم شده باشند. اطراف جایگاه داربستهایی که در ارتفاع بیش از ۴ متر از زمین یا کف قرار دارند، بهاستثنای محلی که برای عبور کارگران یا حمل مصالح اختصاصیافته، باید با حفاظ مناسب محصور شده باشد، ارتفاع این حفاظ نباید از 1 متر کمتر و از 2/1 متر بیشتر باشد. داربستها پس از استقرار باید توسط شخص مسئول و ذیصلاح مورد بازرسی و کنترل قرار گیرند، همچنین در فواصل زمانی معین، پس از استفاده از داربست، بعد از هر تغییر و یا وقفه در کار، باید استحکام و ایستایی داربست مجدداً مورد تائید قرار گیرد.
ایمنی حین استفاده از داربست:
استفاده از کلاه و کمربند ایمنی که یک سر آن به کمر کارگر و سر دیگر آن به محل مناسبی متصل شده باشد، برای کار روی سکوهای مرتفع الزامی است.کارگران میتوانند روی سکوهای مرتفع مشغول به کار شوند که از نظر روحی و جسمی از سلامت کامل برخوردار باشند. در مواقعی که هوا طوفانی و باد شدید میوزد، باید از کار کردن کارگران روی داربست جلوگیری شود. همچنین در مواردی که روی جایگاه داربست ، برف و یا یخ وجود داشته باشد، نباید کارگران کار کنند، مگر اینکه برف یا یخ را کاملاً برداشته و ماسه نرم روی آن بریزند تا سر خوردن کارگران جلوگیری به عمل آید. وقتی کارگران در طبقات مختلف داربست مشغول کار هستند، باید طبقات زیرین دارای توری مناسبی باشند که از ریختن اتفاقی مصالح یا افتادن ابزار روی کارگران ممانعت شود. هنگامیکه در مجاورت خطوط نیروی برق احتیاج به نصب داربست باشد، باید قبلاً مراتب به اطلاع اداره برق برسد. مصالح ساختمانی نباید به مقدار زیاد روی سکوها انباشته شوند، مگر مصالحی که برای کار تدریجی موردنیاز باشند. در داربستهای معلق یا نوسانی، نباید از یک جایگاه ( در نظر گرفتن مکانهای دیگر) برای انباشتن مصالح استفاده شود ، همچنین در یک جایگاه، کار کردن بیش از دو نفر مجاز نیست. بعد از اتمام روزانه باید تمامی ابزار و مصالح از روی داربست برداشته شود. ایمنی در نردبان
نردبان وسیله ایست ثابت یا متحرک به منظور بالا رفتن یا پایین آمدن مورداستفاده قرار میگیرد. انواع نردبانها عبارتاند از: نردبان ثابت، متحرک، قابلحمل، دوطرفه،کشویی و…
ویژگیها و موارد کاربرد:
کلیه نردبانهایی که در کارهای ساختمانی مورداستفاده قرار میگیرند، باید از لحاظ مشخصات مطابق با استانداردهای معتبر بوده و توسط افراد ذیصلاح، طراحی و ساخته شده باشند، تکیهگاهها، پایهها و سایر اعضای نردبان باید استحکام کافی برای تحمل بارهای وارده را داشته باشند. مواردی که در هنگام استفاده از نردبان باید مورد توجه قرار گیرند به قرار زیر است:
– فاصله پای نردبان از دیوار میبایست حداقل یکچهارم ارتفاع نردبان باشد. بهعنوان مثال برای نردبانی با ارتفاع 8 متر، فاصله پایه از دیوار حداقل باید 4 متر باشد. (شکل9-الف)
– نردبان را باید در محلی قرار داد که احتمال نشست یا فرورفتگی تکیهگاه وجود نداشته باشد. (شکل 9-ب)
– برای اینکه رفت و آمد روی نردبان به سهولت صورت گیرد باید فاصله پلهها حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر باشد .
– افزودن طول نردبان بهوسیله قرار دادن جعبه یا بشکه در زیر پایهها و یا اتصال دو نردبان کوتاه برای دستیابی به طول بیشتر ممنوع است . نردبانهای یکطرفه به طول بیش از ۱۰ متر نباید به کار برده شوند. (شکل 9-ج)
– انتهای نردبان باید حداقل یک متر از تراز کفی که برای رسیدن به آن مورداستفاده قرار میگیرد، بالاتر واقع شود. عرض سکوی که برای پیاده شدن از نردبان در بالا قرار میگیرد ، نباید از 0.5 متر کمتر باشد. این سکو باید بهوسیله نرده محافظت شود.
– در نردبانهای دوطرفه، لولای بالا باید همواره روغنکاری شود ، بهطوریکه حرکت آن به سهولت انجام پذیرد. معمولاً نردبانهای کشویی تا طول ۱۰ متر دو قطعه و بلندتر از آن سه قطعه هستند، در این نردبانها باید در محل اتصال قطعات و کشوها، ضامن تعبیه شده باشد و قبل از استفاده ، از ثابت بودن محل اتصال اطمینان حاصل شود.
– نردبان نباید رنگآمیزی شود و پایهها و پلههای آن باید عاری از مواد روغنی و لغزنده باشد . نردبانهایی که پلهها و یا پایههای آن معیوب هستند و یا دارای ترک و نقض میباشند، نباید مورداستفاده قرار گیرند.
منتظر انتشار مقالات جدید دیگر ما در وبلاگ نوتاش صنعت باشید.